Z roku na rok rośnie w Polsce ilość firm oferujących biznes w modelu franczyzy. W ubiegłym roku było już ponad tysiąc firm franczyzowych. Mimo to wielu Polaków nadal nie wie na czym to polega. Jak każdy sposób zarobkowania i franchising posiada swoje wady i zalety. Decydując się na niego warto wiedzieć jak wygląda strona formalno-prawna tego biznesu. Sprawdź, czym jest franczyza i czy warto z niej skorzystać.
Franczyza – definicja
W polskim systemie prawnym, żadna ustawa nie zawiera definicji legalnej terminu „franczyza”. Można próbować zdefiniować go na gruncie tłumaczenia z języka angielskiego, gdzie „to franchise” oznacza udzielanie firmie, przez inną firmę zezwolenia na sprzedaż lub świadczenie określonych usług na określonym terytorium. Mimo to w polskiej literaturze znajdują się dwa ujęcia tego pojęcia. Pierwszym, węższym znaczeniem tego słowa jest dystrybucja wraz z prawem do używania znaku handlowego producenta. Szersze znaczenie oznacza umowę, na mocy której strona umożliwia posługiwanie się nazwą handlową innej stronie, jednocześnie umożliwiając korzystanie z „know-how” i stanowiąc dla niej wsparcie przy zachowaniu odrębności przedsiębiorstw obu stron.
W praktyce umowa franczyzowa zawierana jest pomiędzy korporacją, która posiada wypracowaną renomę i markę, a także ustandaryzowany model pracy, a inną, odrębną działalnością gospodarczą, która tworzy placówkę działając pod marką korporacji lecz prowadząc przedsiębiorstwo samodzielnie i na własny rachunek korzystając jedynie z wiedzy i wsparcia partnera.
Czym jest umowa franczyzy i co musi zawierać?
Jest to typ umowy nieuregulowany bezpośrednio przepisami prawa powszechnego. Oparta jest na ogólnej klauzuli wynikającej z prawa cywilnego dotyczącej swobody umów. Oznacza to, że umowa ta może zawierać dowolne postanowienia i być stworzona na podstawie oczekiwań obu stron. Obwarowana jest wyłącznie koniecznością istnienia w zgodzie z przepisami prawa, nie może więc zawierać klauzul abuzywnych, a jej forma i treść nie może wykluczać stosowania kodeksu prawa cywilnego.
Głównym celem umowy franchisingu jest ochrona własności intelektualnej franczyzodawcy, a także uregulowanie stosunków biznesowych między stronami. O ostatecznym kształcie umowy strony decydują w drodze negocjacji. Główne cele i najważniejsze elementy umowy pozostają nienegocjowalne ponieważ ten rodzaj zobowiązania musi być ustandaryzowany ze względu na zawieranie go z różnymi podmiotami w sieci franczyzy. Toteż najważniejszy głos ma zawsze franczyzodawca. W umowie oprócz oczywistych i koniecznych elementów takich jak określenie stron, essentialia negotii, a także sposób rozwiązania umowy i wynagrodzenie, mogą znaleźć się elementy kodeksu etyki sieci franczyzowej lub regulaminy.
Wady i zalety franczyzy
W umowie franczyzy uczestniczą dwie strony, obie posiadając różne interesy prawne w zawarciu tego zobowiązania. Toteż wady i zalety są różne w zależności od tego, czy dotyczą franczyzodawcy czy franczyzobiorcy. Oczywistym jest, że w związku z podpisaną licencją franczyzową więcej obszarów ryzyka można zauważyć po stronie franczyzobiorcy.
Zalety i wady dla franczyzodawcy
Największą zaletą franczyzy dla franczyzodawcy jest rozwój marki. Dzięki zastosowaniu tego modelu biznesowego powiększane są kanały dystrybucji usług i towarów. Przekazując licencję dla franczyzobiorców z jednej strony posiada ciągle rosnącą sieć przy jednoczesnej oszczędności kadrowej i braku odpowiedzialności za konkretne jednostkowe lokalizacje.
W obszarze wad po stronie franczyzodawcy można wskazać ryzyko związane z nieuczciwymi kontrahentami oraz nierzetelne podejście franczyzobiorcy do wykonania umowy, co może nadszarpnąć wizerunek całej marki lub nawet ją zniszczyć. Ponadto franczyzobiorca może korzystać z udostępnionego know-how w sposób niezgodny z umową i skierowany przeciwko marce.
Zalety i wady dla franczyzobiorcy
Główną korzyścią skorzystania z modelu franczyzy jest pewność, że dołączyło się do sprawdzonego biznesu, który przynosi sukces innym. Popularność marki może zachęcająco wpływać na ilość klientów już w pierwszych miesiącach prowadzenia działalności. Ponadto nakłady finansowe na reklamę i marketing nie muszą być aż tak duże, gdyż franczyzobiorca korzysta z „szyldu” marki.
Oprócz aspektu rozpoznawalności na rynku, ważną zaletą może okazać się możliwość korzystania z know-how marki. Dzięki temu franczyzobiorca może liczyć na wsparcie i szkolenia specjalistów i innych przedsiębiorców w sieci franczyzowej.
Dzięki uczestnictwu we franczyzie przedsiębiorca dostaje możliwość uzyskania lepszych warunków współpracy z kontrahentami i dostawcami. To franczyzodawca negocjuje warunki dla całej swojej sieci.
Mimo całkiem rozbudowanej kategorii zalet, istnieją również wady franchisingu po stronie franczyzobiorcy. Największą z nich jest poniesienie całości opłat za udzieloną przez franczyzodawcę licencję, a także dostosowanie lokalu i usług wedle wytycznych wymaganych przez korporację. Ponadto wszystkie koszty utrzymania lokalu, pracowników, a także towaru ponosi właśnie franczyzobiorca.
Niewątpliwym minusem jest również ograniczenie samodzielności prowadzenia działalności gospodarczej. Franczyzobiorca musi liczyć się ze zdaniem właściciela marki i podejmować wszelkie decyzje w oparciu o konsultacje z nim. Brak samodzielności nie wpływa jednak na podział odpowiedzialności w kwestii złych decyzji lub kryzysu marki. Wówczas cała odpowiedzialność spoczywa wyłącznie na franczyzobiorcy.
Dla kogo jest dobra działalność w modelu franczyzowym?
Franczyzą zainteresują się głównie osoby, które nie posiadają dużego kapitału, doświadczenia i znajomości koniecznych do rozpoczęcia działalności w konkretnej branży. Dzięki franczyzy nad ich głowami roztoczy się parasol ochronny, który pomoże im przetrwać i nauczyć się pierwszych kroków w nieznanym biznesie.
Jednak jest to jednocześnie zaleta i przekleństwo. Toteż przed przystąpieniem do umowy franczyzowej warto skonsultować się z kancelarią prawną. Przeanalizuje zapisy umowy, a także wskaże możliwe obszary ryzyka lub przystąpi razem z przyszłym franczyzobiorcą do negocjacji warunków współpracy. Dzięki temu przedsiębiorca będzie lepiej zabezpieczony w przypadku ewentualnych problemów i będzie mieć szanse na prowadzenie bezpiecznego i rentownego biznesu.
