Czy wszystko, co zostało kupione po ślubie, należy do wspólnoty małżeńskiej?
Jeżeli narzeczeni przed ślubem nie podpiszą intercyzy, po sakramentalnym „tak” panuje między nimi małżeńska wspólność majątkowa. Oznacza to między innymi tyle, że wszystko to, co nabyli już po ślubie, wlicza się do ich wspólnego majątku. Ale czy tak dzieje się zawsze? A może istnieją pewne odstępstwa od tej reguły?
Ślub to jedno z najważniejszych wydarzeń w życiu człowieka – od tego momentu wiele życiowych spraw i doświadczeń już zawsze dzielimy z drugą, wybraną przez siebie osobą. Oczywiście, każdy z nas zdaje sobie sprawę z tego, że zawarcie małżeństwa jest ogromną zmianą, jednak nie każdy w pełni uświadamia sobie, że ten akt przynosi zmiany nie tylko w życiu osobistym, ale również wiele konsekwencji prawnych, w tym te, które dotyczą majątku. Jeżeli nie zdecydujemy się na podpisanie intercyzy, która w inny sposób uregulowałaby tę kwestię, po ślubie mąż i żona posiadają wspólny majątek, zwany wspólnością małżeńską. Wbrew temu, co mogłoby się wydawać niektórym, nie jest jednak tak, że będąc małżeństwem zupełnie pozbywamy się majątku osobistego i wszystkim musimy się ze sobą dzielić. Istnieje bowiem część własności nazywana majątkiem osobistym – czyli takim, który należy tylko do jednego z małżonków.
Na początek wyjaśnijmy sobie, czym jest wspólność majątkowa małżonków. Zgodnie z artykułem 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obejmuje ona przedmioty zakupione w czasie trwania związku małżeńskiego, zarówno przez jednego z małżonków, jak i oboje. Do majątku wspólnego żony i męża w szczególności należą:
– pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
– dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków (np. z wynajmowanego mieszkania);
– środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Z kolei do majątku osobistego zaliczamy przede wszystkim przedmioty nabyte przed ślubem, a więc przed powstaniem wspólności ustawowej oraz prawa niezbywalne, przysługujące tylko jednej osobie. Istnieją przypadki, w których przedmioty zakupione po ślubie również włączają się do osobistej własności jednej z osób tworzących małżeństwo. Kiedy mamy do czynienia z taką sytuacją?
Przede wszystkim do majątku wspólnego nie są zaliczane rzeczy, które wykorzystywane są do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków. Przykładami takich rzeczy mogą być kosmetyki, bielizna, ubrania, przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej (poza pojazdami mechanicznymi), przedmioty niezbędne do nauki, przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych, odznaczenia, papiery osobiste oraz przedmioty służące do realizowania pasji tylko jednego z małżonków (np. narty, instrumenty muzyczne itp.).
Zgodnie z artykułem 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w polskim prawie istnieje domniemanie przynależności do majątku wspólnego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich – źródło środków nie ma tu żadnego znaczenia. Wyjątki od tej reguły znajdują się w artykule 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z tymi zapisami majątek osobisty mogą zasilić przedmioty nabyte na drodze tzw. surogacji, czyli w zamian za składniki majątku osobistego. Bezpośrednia surogacja ma miejsce np. wtedy, gdy jedno z małżonków zamienia jedną nieruchomość na drugą. Z kolei surogacja pośrednia to sytuacja, w której nabyte przedmioty zostają opłacone ze środków uzyskanych na przedmioty wchodzące w skład majątku osobistego, np. gdy jedna nieruchomość zostaje kupiona za pieniądze uzyskane na drodze sprzedaży drugiej nieruchomości. Ta zasada działa jednak wyłącznie wtedy, gdy środki te faktycznie zostały w całości uzyskane ze sprzedaży przedmiotów uprzednio wchodzących w skład majątku osobistego. Oznacza to, że jeśli sprzedamy swoją prywatną nieruchomość, a pieniądze wydamy na inne potrzeby, zaś później kupimy inną nieruchomość o tej samej wartości, wydając na nią pieniądze ze swoich bieżących przychodów – sytuacji takiej nie można nazwać surogacją, a nowy przedmiot zalicza się w skład wspólności majątkowej obojga małżonków.
Warto zaznaczyć, że surogacja ma miejsce z mocy samego prawa i nie wymaga żadnego oświadczenia, a także odbywa się bez względu na świadomość nabywcy. Czasami może to prowadzić do przypadków, w których jeden z małżonków jest faktycznym właścicielem przedmiotów traktowanych przez parę jako wspólne lub na odwrót – jeden z małżonków jest przekonany, że posiada jakieś przedmioty na wyłączną własność, a tymczasem są one wspólne dla obojga.
Do majątku osobistego zaliczamy również przedmioty odziedziczone, nabyte przez zapis lub darowiznę. Oczywiście, dzieje się tak tylko wtedy, gdy dany małżonek jest wyłącznym spadkobiercą – darczyńca lub spadkodawca może również zaznaczyć, że chce przekazać dany przedmiot obojgu partnerom. Majątkiem osobistym są także przedmioty uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednej z osób, takie jak nagrody literackie, artystyczne, techniczne, naukowe oraz uzyskane w konkursach. Do osobistych osiągnięć nie zaliczamy wygranej na loterii, a także wynagrodzenia uzyskiwanego za pracę zarobkową (również premii, trzynastej pensji itp.).
